Liefde en haat voor de media

Vlaming steeds afhankelijker en wantrouwiger

De media komen langs alle kanten ons huis binnen – gevraagd en ongevraagd. Dankzij de voortdurende vooruitgang van de technologie, kunnen we steeds meer kennisbronnen aanboren. Maar of die betrouwbaar zijn, blijft de vraag die voor de nodige ongerustheid zorgt. Aan de andere kant: de tijd dat we de media vooral gebruikten om kennis te vergaren, is al lang voorbij. Vandaag de dag lijkt het in de eerste plaats rond entertainment en sociale contacten te draaien. Maar hoe voelen we ons echt bij de digitale explosie? IMEC onderzoekt het mediagebruik in Vlaanderen en brengt jaarlijks de digimeter uit.

De computer, in welke vorm dan ook, speelt een steeds grotere rol in ons leven. Om een voorbeeld te noemen: voor de coronacrisis kende slechts een enkeling het verschijnsel van online-meetings, maar tussen maart 2020 en maart 2021 steeg het aantal maandelijkse gebruikers van Microsoft Teams naar 25 procent. Sindsdien blijft dit niveau vrij constant. Is de grote digitale vooruitgang definitief doorgebroken. Het Imec-onderzoek toont heel wat tegenstand en tegenstellingen. Zelf noemt het rapport ze paradoxen, die zich situeren op het vlak van afhankelijkheid, waarheid en privacy.

Afhankelijkheidsparadox
Het belangrijkste apparaat dat ons met de rest van de wereld verbindt is tegenwoordig de smartphone. Het gros van de schermtijd van de gemiddelde Vlaming gaat naar de sociale media. Kunnen we nog zonder? 40 procent van de ondervraagden voelt zich afhankelijk van het kleine schermpje. 35 % vindt van zichzelf dat men teveel tijd aan de smartphone geeft en 23 % beschouwt zich ‘verslaafd’. In het vorige onderzoek was dat nog 18 procent – een stevige toename dus. Als we het per leeftijdscategorie opsplitsen, dan is het gevoel van afhankelijkheid het kleinst bij de 75-plussers (15%), terwijl 2 op de 3 jongeren aangeeft niet meer zonder de smartphone te kunnen. De ‘fear of missing out’ is bij 1 op de 3 Vlamingen aanwezig. Willen we nog zonder? Dat hangt er vanaf. In ieder geval proberen we het gebruik onder controle te houden. Om het gebruik niet al te veel uit de hand te laten lopen, gebruikt bijna daarom 9 op 10 ten minste 1 regeltje om de schermtijd te beperken, zoals het tijdelijk uitzetten van notificaties, of de GSM van tijd tot tijd bewust wegstoppen. Wie verslaafd is, zal die regeltjes overigens regelmatig omzeilen … Samengevat: we houden van de nieuwe technologie, maar we kunnen er lang niet altijd verstandig mee omgaan.

Waarheids- en privacyparadoxen
Het internet biedt een ongelooflijke schat aan informatie. Toch vragen we ons voortdurend (terecht) af of die info wel betrouwbaar is. 1 op 2 Vlaming doet daarom pogingen om de betrouwbaarheid van het nieuws te controleren – ook al blijkt fakenews niet altijd eenvoudig te ontmaskeren. . De bezorgdheid over verschijnselen als phishing is groot en toch vallen er steeds opnieuw slachtoffers. Daaraan gerelateerd is de bezorgdheid over de privacy. Dertig procent van de bevolking vindt het oké om privé-gegevens te delen, als daar iets tegenover staat. We zijn nog altijd redelijk kieskeurig waar het gaat om wie we onze data toevertrouwen. Bijna driekwart van de bevolking vindt het geen enkel probleem om gegevens aan een ziekenhuis door te geven. Het gaat immers om onze gezondheid en die primeert over de privacy. Verzekeringen en banken kunnen elk op een niet-kritisch aandeel rekenen van zo’n 60 procent. Daardoor kunnen criminelen nog altijd vrij gemakkelijk toeslaan door zich voor te doen als bijvoorbeeld een bankmedewerker. Overheden krijgen van 57 procent het vertrouwen met onze digitale gegevens, en wetenschappers kunnen op 50 procent rekenen.

Waakzaam
Als de huidige tendensen zich doorzetten, zal onze afhankelijkheid van de digitale technologie alleen maar toenemen. Daarbij zullen we steeds meer comfort ervaren, maar zullen ook de risico’s groter worden. Wellicht moeten we daarom leren leven met de negatieve aspecten van de vooruitgang en zullen we hopen op verbetering van de veiligheid. De tegenstelling tussen gemak en wantrouwen zal blijven, al valt af te wachten waar de balans komt te liggen. Ook al wil de bevolking kritisch zijn ten opzichte van alle aangeboden info, het factchecken is eigenlijk een onbegonnen taak. Onverschilligheid – met alle gevolgen van dien – is een mogelijke houding om de paradox te ontlopen. Een attitude die kwetsbaar maakt, maar tegelijk toch comfortabel aanvoelt …

(bron: imec digimeter 2022)