De Kerststal

Advent 2021: Afl. 8

Enkele Kersttradities die het waard zijn in ere gehouden te worden.

Ja, Kerstmis is inderdaad een uitverkoop geworden. En ja het is waar, je moet het mij niet zeggen, Jezus is op veel plaatsen uit Kerstmis verdwenen. Soms zelfs letterlijk: op openbare plaatsen bijvoorbeeld en in gemeenschappelijke ruimtes. Maar toch, wat was het vroeger mooi als je op elke straathoek met de kerstherdenkingen geconfronteerd werd! Als Kerstfeesten hele families samen brachten, rondom de geboorte van Jezus, niet rondom de allerlei andere afleidingen die vandaag de boventoon voeren. Als zelfs buren bijeenkwamen in een dagenlang buurtfeest van samen een kerststal bouwen, kribbetjes en bomen erbij plaatsen, ossen en ezels uit de weiden halen om ze naar de stal te brengen… en om dat te doen rondom de gedachte aan Jezus’ geboorte in deze wereld!

Misschien verraad ik nu wel mijn leeftijd door te zeggen dat ik me die tijd nog herinner, want het is al heel lang geleden dat het zo ging. Vandaag blijft er soms nog wel een versierde boom over, verlichtingen die gespannen worden over de straten in de steden, en reclame, veel reclame om je dingen te verkopen. Over de geboorte van Jezus: geen woord. Van advent, van het uitkijken naar dat geboortemoment, van het wonder dat dat was geen woord.
Toch wil ik hier ruimte maken om een paar van mijn favoriete Kersttradities die van generatie naar generatie zijn doorgegeven te memoreren. En wat die tradities gemeenschappelijk hebben, is dat ze de focus van de mensen die erbij waren gericht hielden op het mirakel van Jezus’ geboorte en op het vieren van die baby Jezus en Zijn geboorte zoals verteld in de Bijbel.

“Toen ze daar waren aangekomen, werd het kind geboren. Het was haar eerste kind, een zoon. Maria wikkelde Hem in een doek en legde Hem in een voerbak van de dieren. Want in de herberg was voor hen geen plaats.“ – Lukas 2, 6-7

Het gebruik om een kerststal te bouwen dateert van 1223. Niemand minder dan Franciscus van Assisi kwam met het idee op de proppen. Hij wilde – toen al - op die manier de mensen helpen om Christus centraal te houden tijdens Kerstmis, in plaats dat al hun aandacht zou gaan naar materiële geschenken en wereldse bezigheden. Het lijkt erop dat de mensen van 800 jaar geleden niet zò verschillend waren van die van vandaag! Alleszins, die eerste Kerststal was een levend gebeuren met echte mensen en dieren die de Bijbelse figuren weergaven. Ge kunt u inbeelden dat de populariteit van dergelijke kerstspelen zich razendsnel verspreidde in het door-en-door Katholieke Zuid-Europa en dat het later de hele christelijke wereld veroverde. Na die eerste levende kerstspelen evolueerden ze naar de meer passieve beeld-vormen die ook binnenskamers konden opgesteld worden. Eerst in kerken en op openbare plaatsen, later dus ook in de woonkamers van mensen. Dat begon op de meest eenvoudige wijze, dus met beelden van Jozef en Maria en het baby’tje Jezus in de kribbe. Later groeide dat verder uit met beelden van engelen, herders, magiërs, andere dieren, enzovoort. Kern van de zaak is dat deze weergaven de nadruk legden op de waarachtigheid van het hele gebeuren. Jezus was inderdààd echt gekomen als mensenkind, Hij had ècht geleefd in Israël en Hij was ècht gestorven aan een kruis.
Geen probleem met cadeautjes geven daarbij. Ook dat verwijst naar het feit dat Jezus Zijn liefde is komen uitdragen, en dat wij dat ook willen illustreren met elkaar een geschenk te geven.

Doorheen de jaren groeide er ook een traditie van het zingen van kerstliederen. En ook die traditie heeft stevig stand gehouden. Ook in kerken waar de klemtoon eerder ligt op hedendaagse muziek, houden de traditionele liederen nog goed stand. Iedereen kent nog wel liederen als:
• “Hoor de engelen zingen”. Dat is een lied van de hand van Charles Wesley, ja, de broer van de grote theoloog en predikant uit het begin van de 18de eeuw John Wesley die God gebruikt heeft om destijds de reusachtige opwekkingen in Groot-Brittannië te initiëren die uitmondde in het Methodisme dat tot vandaag 100.000’den aanhangers telt.
• “Stille nacht, heilige nacht”. Dit lied werd voor het eerst opgevoerd in de St. Nikolauskerk in Oberndorf (bij Salzburg) op eerste kerstdag 1818. De tekst was door Mohr al in 1816 geschreven, maar op kerstavond 1818 vroeg Mohr aan zijn vriend Gruber om een melodie en een gitaarbegeleiding te maken bij de tekst. Het is die onverwoestbare melodie die wij nog altijd zingen.
• “Suza Nina”. Een lied van onze Kempische componist Armand Preud’homme dat tot het collectieve geheugen van zovelen behoort. Dit tradionele kerstlied dat reeds in 1941 werd gecomponeerd en zo mooi accordeerde met het beroemde 'Stille Nacht' stond nog op de laatste plaat van Louis Neefs die op Kerstdag 1980 in een ongeval om het leven kwam. Die plaat werd postuum uitgegeven. Misschien wordt dit lied tegenwoordig wat minder vaak gezongen, maar toen ik jong was!!! (Sorry voor mijn nostalgie hierbij ).
• “Joy to the World”. Er bestaan Nederlandstalige versies van dit lied, bijvoorbeeld “Blaas de Bazuin”, maar het wordt toch hoofdzakelijk in zijn oorspronkelijke versie gezongen. De tekst ervan wordt toegeschreven aan de Britse predikant Isaac Watts en wordt voor het eerst vermeld in 1719. De muziek zou (niet zeker) van de hand van de Amerikaanse componist Lowell Mason zijn. Een aantal zinnen uit het lied zijn rechtstreeks afkomstig uit de Bijbel, uit Psalm 98, 96: 11-12 en Genesis 3: 17-18. Het lied wordt ook wel toegeschreven aan de Britse componist Georg Friedrich Händel. Ook niet-kerkelijke artiesten hebben het al opgenomen, ik denk bijvoorbeeld aan Mariah Carey en Julie Andrews.

Je ziet, Kerstmis heeft in sé eigenlijk weinig van zijn kracht verloren. En dat ondanks de pogingen om het feest een andere invulling te geven, die van hebberigheid en lol trapperij. Maar dit grootste gebeuren dat zich ooit afspeelde op deze wereld, is een verhaal dat wij ook vandaag nog aan onze kinderen mogen doorgeven, dat we hen nog op het hart kunnen drukken, als een wààrgebeurd feit. En dat we elk jaar opnieuw mogen in herinnering brengen in de vorm van een feestelijk samenzijn, van samenvieren, van samen God danken blijft geweldig. Aan ons om ervoor te zorgen dat we tijdens deze dagen onze kinderen ook Mattheus 1-2 en Lukas 1-2 aanreiken om het zelf te lezen, om het zelf in zich op te nemen, om het zich zelf eigen te maken.

Er zijn heel veel mooie manieren om Kerstmis elk jaar opnieuw te vieren. Laat ons er vooral voor zorgen dat we steeds de Geest van het verhaal behouden. Jezus, de Zoon van God, werd waarlijk een klein Mensje, en later de grootste Mens ooit, voor u en mij.